DICK VAN DER CAPELLEN

Dick van der Capellen

Bassist Dick van der Capellen (Batavia, 11 februari 1919 – Voorburg, 27 januari 2011) speelt in de jaren vijftig en zestig een belangrijke en vernieuwende rol in de Nederlandse jazz. Hij is lid van het hard-bop-kwintet The Diamonds, tot hij in 1959 door een auto-ongeluk langdurig wordt uitgeschakeld. Na zijn ...
Volledige biografie...

Instrumenten

contrabas, gitaar

Genoemd in de biografie van

1949   Pia Beck
1967   Leo van Oostrom

Biografie Dick van der Capellen

Bassist Dick van der Capellen (Batavia, 11 februari 1919 – Voorburg, 27 januari 2011) speelt in de jaren vijftig en zestig een belangrijke en vernieuwende rol in de Nederlandse jazz. Hij is lid van het hard-bop-kwintet The Diamonds, tot hij in 1959 door een auto-ongeluk langdurig wordt uitgeschakeld. Na zijn revalidatie is hij onder meer een prominente gastsolist bij Boy's Big Band. Ook leidt hij een muzikaal geavanceerd trio met fluitist-pianist Chris Hinze, dat in 1967 de baanbrekende LP The Present Is Past opneemt. Na 1970 werkt hij enkele jaren als begeleider van cabaretier Paul van Vliet. In de volgende decennia leidt hij een allengs meer teruggetrokken bestaan, maar hij blijft tot het laatst muziek componeren.

In bezetting van

Millers   contrabas

1919 - 1951

Hij wordt op 11 februari 1919 in Batavia geboren, maakt zich de muziek door middel van zelfstudie eigen, en begint omstreeks 1936 als gitarist en bassist in een Hawaiian-groepje. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkt Dick van der Capellen drieënhalf jaar als dwangarbeider aan de Birma-spoorweg. Pas na de Japanse capitulatie begint zijn feitelijke muzikale loopbaan. Hij speelt jazz met het Blanton Trio, vernoemd naar Ellington-bassist Jimmy Blanton, en werkt ook voor de Indonesische radio met Jos Cleber's Cosmopolitain Orkest.

1952 - 1959

In 1952 komt Van der Capellen naar Nederland, waar hij in de moderne jazz al spoedig een veelgevraagd bassist wordt. Hij speelt met onder anderen Rob Pronk, Pia Beck en Kid Dynamite. In mei 1956 neemt hij vier nummers op met The Millers. In oktober 1956 en februari 1957 maakt hij opnamen voor de derde Jazz Behind The Dikes-LP, als lid van de Wessel Ilcken All Stars en het StidoAlström Sextet. In september 1957 volgt een LP met het trio van Pia Beck. Vanaf 1957 is hij lid van The Diamonds, het hard-bop-kwintet met Cees Smal, Harry Verbeke, Cees Slinger en John Engels dat geregeld in de Amsterdamse Sheherazade optreedt. Op 24 augustus 1959 komt daaraan voor hem een abrupt einde. Door een ernstig auto-ongeluk bij Hoofddorp belandt Dick van der Capellen drie maanden in het ziekenhuis, en daarna moet hij nog vier maanden thuis revalideren. Bij The Diamonds, die hun naam inmiddels hebben veranderd in The Diamond Five, wordt hij vervangen door bassist Jacques Schols - eerst tijdelijk, later definitief.

Kid Dynamite Millers Pia Beck Rob Pronk (1)

1960 - 1966

Tijdens zijn revalidatie na het auto-ongeluk krijgt hij een LP van Bill Evans met bassist Scott LaFaro in handen. Het wordt een keerpunt in zijn muzikale ontwikkeling, want hij voelt een grote verwantschap. LaFaro's melodische benadering van de contrabas en zijn nieuwe rolopvatting binnen de ritmesectie hebben een blijvende invloed op Dick van der Capellen. Geïnterviewd door Rud Niemans in Jazzwereld 8 (september 1966) zegt hij daarover: 'Op mijn manier, ontdekte ik, zat ik blijkbaar ook in de groep LaFaro, Peacock, Richard Davis, die moderne opvatting, hoe noemen ze 't, “new thing” - voor mijn part krontjong! Misschien had ik er ééntiende van, maar ik vond in elk geval iets wat me meer satisfactie gaf dan ooit tevoren. Ik ontdekte de toepassing van So What, dat is mijn tune geworden. Als ze een fout maken, zeg ik ook So What. Als je met elkaar praat, maak je fouten. Die kun je herstellen. Dat kan met muziek ook. Het is een conversatie, vertaald in noten.' Vanaf dat moment opereert Dick van der Capellen voornamelijk in muzikaal vernieuwende sferen. Hij is gastsolist op de beide LP's van Boy's Big Band (Boy Edgar) uit 1965 en 1966, Now's The Time en Finch Eye. Hij speelt mee op Willem Breukers plaatdebuut Contemporary Jazz From Holland uit oktober 1966, zowel in de grote formatie als in de kwintet-opnamen met pianist Misha Mengelberg, bassist Victor Kaihatu en drummer Pierre Courbois.

Boy Edgar Willem Breuker

1967 - 1970

Op 25 april 1967 neemt hij, als leider van zijn eigen trio, het album op dat geldt als het hoogtepunt van zijn muzikale oeuvre: The Present Is Past, op het label Relax. Samen met fluitist-pianist Chris Hinze en drummer Martin van Duynhoven vertolkt Van der Capellen daar vier composities van Hinze. De LP wordt door de jazzkritiek zeer lovend ontvangen. In Jazzwereld 16 (januari 1968) krijgt The Present Is Past als Plaat van de Maand vier sterren. Recensent Bert Vuijsje schrijft onder meer: 'Van der Capellen en zijn mannen maken verfijnde, lichtvoetige muziek. Bij hen geen kokend-hete emotionaliteit, die een zaal vol mensen kan overdonderen, en geen ontstuitbare stromen van geluid, die je stoel bijna onder je vandaan spoelen. [...] Hun muziek is sterk naar binnen gericht en hun niveau van inspiratie is slechts in geringe mate afhankelijk van de wisselwerking met het publiek. [...] De muziek van dit trio is voor alles collectief van opzet; zelfs wanneer een van de musici duidelijk de boventoon voert, hebben de beide anderen toch voortdurend de mogelijkheid om de richting van de vertolking te beïnvloeden [...] Dat het daarbij vrijwel nooit in het honderd loopt, terwijl er evenmin vaak sprake is van behoedzaam, risicoloos freewheelen, geeft ongeveer aan, waarom ik deze LP als de beste Nederlandse nieuwe-jazz-LP tot nu toe beschouw.' Ondanks de positieve recensies haalt The Present Is Past slechts een zeer bescheiden verkoop. Het zal Van der Capellen niet eens hebben verbaasd. 'Ik ben dus a-commercieel en daaruit volgt: ik ben straatarm', heeft hij al in 1966 in het Jazzwereld-interview verklaard. 'Ik doe alleen waar ik zin in heb, niet waar een ander zin in heeft. Als ze zeggen: dat is rotmuziek, sikkedraadmuziek, dan kan me dat niet schelen. Ik maak géén muziek om een ander te behagen, want ik ben géén entertainer.'

Chris Hinze

1971 - 2011

Omdat het hem steeds moeilijker valt om met zijn eigen muziek zijn gezin te onderhouden, kiest Dick van der Capellen begin jaren zeventig toch voor de financiële zekerheid. Hij wordt een paar jaar lang lid van de vaste begeleidingscombo van cabaretier Paul van Vliet, onder leiding van pianist Rob van Kreeveld. In 1973 verschijnt de Philips-LP Noord West, waarop Van Vliets one-man-show is vastgelegd, muzikaal begeleid door Van Kreeveld, Van der Capellen, gitarist Joop Scholten en drummer Hans Beths. Dick van der Capellen maakt ook nog platen met de Hot Club 69 van violist Jossche Monitz (circa 1971), pianist Mal Waldron (1971, met Martin van Duynhoven) en boogie-pianist Rob Agerbeek (1975). Op 17 juli 1976 speelt hij met zijn trio tijdens het eerste North Sea Jazz Festival. Voor lesgeven op een conservatorium acht Van der Capellen zichzelf niet geschikt, maar hij geeft thuis wel privé-les aan onder anderen de saxofonisten Leo van Oostrom en Albert Beltman. Vanaf de jaren tachtig leidt hij een steeds meer teruggetrokken bestaan, en na de dood van zijn vrouw in 1993 treedt hij nauwelijks meer op. Maar Dick van der Capellen blijft wel bezig met muziek. Hij schrijft jazzcomposities in religieuze sfeer ('geestelijke liederen' noemt hij ze zelf), en daarvan maakt hij privé-opnamen door zijn eigen bas- en gitaarspel te overdubben. In die vorm moeten nog vele uren van zijn muziek bestaan. Op 27 januari 2011 overlijdt hij, 91 jaar oud.

Audio/Video Dick van der Capellen